ترک گناه - بد دهانی و فحاشی

فحش دادن و دشنام عملی زشت و گناه مسلم است و هرگز درخوراهل ایمان و انسان های خدا جو و با وقار و مودب به ادب اسلامی نمی باشد. مقابله به مثل در امثال این مورد که گناه و زشتی آن مسلم است، نیز شایسته مومن نیست، بهترین برخورد با آدم فحاش بی توجهی کریمانه به او است. قرآن کریم در صفات مومن می فرماید: و اذا مرو باللغو مرو کراما. هنگامی که با لغو برخورد می کنند، کریمانه از آن عبور می کنند

توضیح بیشتر درباره فحش:
فحش عبارت است از اظهار کردن امور زشت و قبیح با الفاظ و عبارت صریح ، و بیشتر اوقات به وسیله الفاظ وقاع (آمیزش ) و آلات و متعلّقات آن به کار مى رود، و اهل فساد و بى شرمان آن عبارات را صریحا اظهار مى کنند، و اهل صلاح و شرف متعرّض آنها نمى شوند، بلکه اگر ذکر آنها ضرور شود به کنایه و با رمز به آنها اشاره مى کنند. یکى از صحابه گفته است : ((خداوند با حیا و کریم است عفّت مى ورزد و به کنایه سخن مى گوید، از جماع به لمس تعبیر مى کند.)) پس مسّ و لمس و دخول و صحبت کنایاتى است از آمیزش ، و در عین حال زشت و رکیک نیست . این ادب و عفّت کلام در قرآن و کلام الهى مخصوص به آمیزش (وقاع) نیست بلکه از قضاء حاجت و بول و غایط به کنایه تعبیر مى کند و این به رمز گفتن اولى است از الفاظ مستهجن و رکیک .

پس همه الفاظ فحش بى شک ممنوع و مذموم است ، اگرچه بعضى بدتر و زشت تر است ، و بنابراین گناهش بیشتر است ، خواه به عنوان دشنام و ایذاء گفته شود یا در مقام شوخى و مزاح یا به عنوانى دیگر.

فحاشی و بددهنی و هرزه گویی، و بیان کلمات رکیک، یکی از خصایص زشت افراد فاسد، عاجز، ناتوان و بی منطق است . افراد سفیه بی خرد، در برخورد با مردم چون از منطق و کلام درستی برخوردار نیستند و از دادن جواب صحیح عاجز هستند، بی پروا دهان را باز می کنند و زبان خویش را حرکت می دهند و با الفاظ رکیک، فحاشی می کنند. افراد جاهل و نادانی که با کوچکترین بهانه خشمگین شده، به دور از شرم و حیا، فحش و دشنام می دهند. و آبروی دیگران را مورد هجوم قرار داده و از بین می برند.

اعضای یک خانواده، و افراد یک محله، و مردم یک جامعه از گزند زبان فحاشان در آسایش و آرامش نیستند.

زیرا به سبب کوچکترین برخوردی، مورد هجوم دشنامهای ایشان قرار می گیرند و اذیت و آزار می شوند. و به وسیلة الفاظ رکیک، حرمت و احترامشان در هم شکسته شده، به حریم شخصیت ایشان تجاوز می شود و آبرویشان از بین می رود. و این یک نوع تجاوز و ستمگری به شخصیت و حقوق افرادی است که باید عزّت، آبرو و امنیت ایشان حفظ گردد.

کسانی که پردة شرم و حیا می درند و بی پروا فحّاشی می کنند و آبروی انسانها را مورد تجاوز قرار می دهند باید بدانند با داشتن چنین اخلاق و صفت پلیدی، باطن و سیرتشان شیطانی است.

نظر دین اسلام در مورد بددهانی و فحاشی :
اسلام در مقابل فحاشی و بددهانی محکم ایستاده است . ما روایات عجیبی در این زمینه داریم . اولیاء الهی تعبیرات عجیبی بکار برده اند . پیامبر فرمود : از فحش بپرهیزید زیرا خدای بزرگ انسان فحش دهنده را دوست ندارد . در تعبیر دیگری فرمودند که خدا فحش دهنده ی هرزه گوی را دشمن می دارد . پیامبر به عایشه گفت که اگر فحش مجسم بشود چهره ی خیلی زشتی پیدا می کند . فحش دادن هم آثار دنیایی و هم آثار آخرتی دارد . ما در روایات داریم که یکی از آثار دنیایی فحش این است که برکت روزی را از بین می برد . رسول اکرم فرمودند : کسی که به برادر مسلمانش فحش بدهد خداوند برکت رزقش را از و می گیرد و او را به خودش واگذار می کند و معیشت او را از بین می برد . در مورد آثار آخرتی انسان بددهان جهنم است . امام صادق (ع) فرمود : هرزه گویی جفاکاری است و جفاکار در جهنم است . آقا در روایتی می فرمایند که چهار گروه در جهنم هستند که جهنمیان از آنها حالشان بهم می خورد . یکی گروهی از افراد هستند که در جهنم چرک از دهان شان بیرون می آید . اینها همان انسانهایی هستند که در دنیا دشنام می دهند . بعد فقهی هم دارد . فحش دان حرام و گناه است . بعضی ها فکر می کنند که غیبت ، دزدی ، شراب خواری و عمل منافی عفت گناه است . فحش هم حرام است و فرقی با اینها نمی کند . ما در مورد دروغگویی و گناهان دیگر بیشتر شنیده ایم که حرام است ولی در مورد فحش کمتر شنیده ایم که فحش حرام است . بعضی ها فکر می کنند که منظور فحش های خیلی بد و زننده است . خیر این طور نیست . فحش حرام است حتی اگر نام حیوانات را به کسی نسبت بدهیم حرام است . حتی فرموده اند که یکسری بیماری مثل کوری و کچلی را به دیگران نسبت بدهند حرام است . اگر آنرا به زن و بچه ی خودشان هم نسبت بدهند حرام است . 
ما معتقد به حُسن و قُبح عقلی هستیم . اگر اسلام را در این مورد حکمی نمی داد و این صفت رذیله را حرام نمی کرد ، عقل انسان می گفت که این کار زشت است . شما اگر به هر جا بروید و در هر برهه ای از زمان بپرسید که فحش خوب است ؟ جواب می دهند که فحش بد است . در ضمن فحش سلامت جامعه را هم به خطر می اندازد . فرقی بین حرام و تبعات منفی که عقل می گوید وجود ندارد . حرام های الهی و نباید هایی که اسلام دارد و محدودیت هایی که دارد برای مصونیت است . و برای جلوگیری از این آفت ها و آسیب هاست . برای مصونیت جسم و جان و روح و روان ما انسانهاست . اگر ما از بحث حریت و علیت آن بگذریم ، روی همسر و بچه اش اثر می گذارد . حتی روی خود انسان هم اثر می گذارد . الان من مجموعه ی همه ی کمالات را داشته باشم و درجایی دوتا فحش بدهم تمام کمالات من زیر سوال می رود . وشخصیت انسان خُرد می شود. بفرض اگر روی خود انسان هم اثر منفی نگذارد روی همسر انسان اثر می گذارد . در مورد فحاشی ما بیشتر این مشکل را با آقایان داریم . الان آقا به خانمش فحش می دهد ، این فحش روی تفکر خانم اثر می گذارد . یعنی این فحش تفکر خانم شما را در مورد خودش عوض می کند . ما یک پدیده ای در خودمان هست بنام خود انگاره یا خودپنداره . خودانگاره برداشتی است که ما انسانها از خودمان داریم . همه ی انسانها از خودشان برداشتی دارند . هر کس بخواهد خودش را تعریف کند یک تعریفی از خودش دارد. امروزه ثابت شده که این خود انگاره یعنی برداشتی که از خودمان داریم ، 20 درصد از خودمان است و 80 درصد آن مال دیگران است و دیگران این تعریف و برداشت را به ما می دهند. ما خودمان را در آئینه ی دیگران می بینیم . چون این فحش ها اثر تلقینی دارد باعث می شود که تفکر خانم عوض بشود و بعد رفتارش هم عوض می شود . ما در پیامک ها داریم که خانم می گوید که از بس که شوهرم به من فحش داده است من اعتماد بنفس خودم را از دست داده ام . یعنی خودباروری ام را از دست داده ام و خودم را قبول ندارم . حالا خانمی که خودباروی اش را از دست داده چطور می تواند مادر یا همسر خوبی باشد . اصلا تفکرش راجع به خودش عوض می شود و رفتارهایش هم عوض می شود و دیگر نباید از او انتظار رفتارهای خوب داشت . ان ال پی یا برنامه ریزی عصبی کلامی و به تعبیر خودمانی تاثیر کلام بر تغییر تفکر و رفتار غیر قابل انکار است و امروزه ثابت شده است که کلام بر روح و روان و تفکر انسان اثر می گذارد . چه تفکر ، تفکر خود انسان باشد یعنی کلام ، کلام خود انسان باشد چه کلام دیگری باشد . چقدر روی بچه ها اثر منفی می گذارد . اگر آقا در خانه فحش بدهد این کلام به بچه ها منتقل می شود زیرا بچه ها پدر و مادر را الگو قرار می دهند . و درآینده پسر این آقا به خانمش فحش می دهد . شاید آقا یا خانمی که فحاشی می کنند از کسانی باشند که پدر یا مادرشان در خانه فحاشی می کرده است . البته این علت تامه نیست ولی علل مختلفی دارد . من خودم دیده ام کسانی که اهل فحاشی و بددهانی بوده اند ولی پدر و مادر خوبی داشته اند . یعنی پدر و مادر عفت در کلام داشته اند ولی همسالان ، محله و خانه ی نزدیکان اثر گذارد است . کسانی که مبتلا به این مشکل هستند باید یک جایی جلوی آنرا بگیرند . شما الان اثر الگویی دارید و بچه ها از شما یاد می گیرند . بچه های شما ازدواج می کنند و به همسرشان فحش می دهند و باز دوباره ی آنها بزرگ می شوند و ..و یک صفت رذیله نسل ها ادامه پیدا می کند . سقراط می گوید : اگر می توانست بر روی آتِن سکویی می ساختم بر روی آن سکو می رفتم و می گفتم : ای پدران بهترین ارث شما بر فرزندان تان ادب نیکوست . امیرالمومنین فرمود : هیچ میراثی بهتر از ادب نیست . کسانی که این مشکل را دارند همت کنند و مشکل را حل کنند . ببینید که به جز حرام بودن فحش ، چقدر اثرات منفی دارد . سوال می کنند که آیا فحش جرم است ؟ بله . در قانون مجازات اسلامی آمده است که فحاشی به دیگران و حرفهای رکیک جرم است و مجازات دارد . در مورد تهمت منافی عفت اگر قذف باشد مجازاتش سنگین تر است . برای اینکه این جرم ثابت بشود عرف کافی است . در کتاب جرایم علیه اشخاص نوشته ی آقای دکتر حسین آقانیا اینها را توضیح داده است . بعضی ها فکر می کنند که اگر شوهر به زن فحش بدهد جرم است . اگر آقا به مادر خانم هم که سالهاست فوت کرده است فحش بدهد جرم است . این غیر از اینکه حرام است و جرم است اگر ثابت بشود ریا، اثر عاطفی عجیبی دارد . این خانم مادرش بوده و با او رابطه ی عاطفی داشته و او را دوست داشته ، الان مادرش مرحوم شده و این آقا به مادرش فحش می دهد . این رقت بار است . این جرم باید اثبات بشود و ا ثبات آن برای زن و مرد کمی مشکل تر است . چون شاهد در خانه نیست . در محل کار یا در خیابان چند شاهد پیدا می شوند و حاکم شرع طرفی که فحش داده تعزیر می کند ولی در خانه شاهدی نیست و حتی قاضی بچه ها را هم بعنوان شاهد نمی پذیرد . اثبات این خیلی سخت است . آیا دادگاه الهی هم شاهد می خواهد ؟ خدا دارد اینها را می بیند . این رفتارها خطرناک است . اگر شما مبتلا به این مشکل هستید ، این مشکل را حل کنید . من افرادی را می شناسم که دهان شان به بدترین واژگان آلوده بوده ، ما راهکارهایی گفته ایم و به آنها توضیحاتی داده ایم و توانسته اند که مشکل را حل کنند . این واقعا شدنی . فقط همت کنید و ما هم برای آنها دعا می کنیم . دوستان روان پزشک ما اعتقادشان این است که اگر فحش دادن مکرر باشد یک اختلال روان پزشکی است البته اگر موردی نباشد . این یک اختلال شخصیت و یک نوع تیک صوتی و نشانه هایی از دوقطبی است . اگر کسانی هستند که موردی فحش می دهند جلوی آنرا بگیرند که به اختلال شخصیت و روان پزشکی تبدیل نشود.
فحش و دشنام برای مومن در هیچ صورتی روا و شایسته نیست حتی اگر مورد فحش و دشنام قرار گیرد حق ندارد در مقابل به آن فرد فحاشی کند و اگر کسی به او فحش دهد جزای این بی ادبی خود را خواهد دید و مورد مواخذه الهی قرار خواهد گرفت و مومنی که مورد فحاشی قرار گرفته و مقابله به مثل نکرده به خاطر این تحمل ماجور و مثاب خواهد بود.

 

توصیه به افرادی که به فحاشی مبتلا هستند:

گر این اختلال شخصیتی شده باشد کار تخصصی لازم دارد . ابتدا باید مراجعه به یک روانشناس داشته باشند و ممکن است که نیاز به کار روان پزشکی هم باشد . دراکثر قریب به اتفاق نمی شود گفت تبدیل به اختلال شخصیت شده است زیرا مکرر و مستمر نیست . افراد تا کارشان به آنجا نرسیده فکری بکنند و می توانند این کار را بکنند . ما راهکارهایی داریم . یکی اینکه متوجه پیامدهای منفی فحش دادن باشند . امام علی (ع) فرمود : زبان حیوان درنده ای است اگر رها بشود واگذارنده را می درد . دیگر اینکه ما با تلقین و تمرین می توانیم همه صفات رذیله را کنار بگذاریم . به خودتان دائم بگویید که من می توانم عفت کلام داشته باشم . یا من اصلا عفت کلام دارم حتی اگر نداشته باشد . این به ضمیر ناخودآگاه شان می رود و وقتی می خواهد کلمه ی زشتی بر زبانشان جاری کنند ، ضمیر ناخودآگاه وارد میدان می شود و می گوید که من عفت کلام دارم . از اثر تلقین غافل نشوید . در فرانسه با دانش تلقین مشکلات بیماران را حل می کنند . بعد از تلقین تمرین کنید با یک القای تدریجی . ما انتظار نداریم که یک فردی که در خانواده بیست و پنج سال فحش شنیده و داده و این رفتار فرهنگ شده است و ملکه ی ذهنش شده ، یک روزه حل بشود . بیایید تصمیم بگیرید و بگویید که اگر من هفته ای هفت بار فحش می دهم ، این را هفته ای پنج بار می کنم تا سه ماه و بعد آنرا هفته ای سه بار می کنم ..... بعد یک بار در یکسال و بعد در سال می توانم همان یکبار را هم از بین ببرم . این واقعا شدنی است . در این مدت زمانی توصیه ام این است که همان واژگانی را هم که می گویید ، تمرین کنید که زیر لب و آرام بگوید بعد در دلتان بگویید . بعد از فصل جابجایی استفاده کنید یعنی از کلمات جایگزین استفاده کنید . مثلا شما عادت کرده اید که خدا لعنتت کند ، حالا بگویید که خدا هدایتت کند . ما می توانیم از این راهکارها استفاده بکنیم و مشکل را حل کنیم . اگر ما این مشکل را حل کنیم هم به نفع خودمان ، خانواده مان و هم جامعه است . اخلاق در جامعه خیلی مهم است . مردان روزگار به اخلاق زنده اند ، قومی که گشت فاقد اخلاق مُردنی ست.

 

فحش در احادیث و روایات اسلام:

در متون و منابع غنی اسلامی و روایات پیشوایان دین علیهم السلام صحبت رکیک ٬فحش دادن و عدم عفت کلام ٬بسیار مذمت شده و نهی گردیده است.در روایتی آمده که:

ـ الامام الصادق(‌ علیه السلام ): « اِحفَظ لِسانَک عَن خَبیثِ الکلامِ ». « زبان خود را از بیان کلمات زشت و رکیک محافظت کن »

ـ الامام علی( علیه السلام ): « الفُحشُ وَ التَّفَحُّشُ لَیسا مِن الإسلامِ ». « دشنام دادن و بد دهنی ( یا دشنام شنیدن ) از اسلام بدورند »

ـ الامام باقر( علیه السلام ): «‌ اِنَّ اللهَ یبغِضُ الفاحِشَ المُتَفَحُّشَ ». « خداوند شخص ناسزاگوی بد دهن ( یا دشنام شنو ) را دشمن دارد ».

ـ رسول الله( صلی الله علیه و آله ): « ایاکُم وَ الفُحشَ ؛ فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لایحِبُّ الفاحِشَ المُتَفَحِّشَ »

پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله ): « از دشنامگویی بپرهیزید، زیرا خدای عزوجلّ ناسزاگوی بد دهن را دوست ندارد »

ـ رسول الله(‌صلی الله علیه و آله ):‌ «‌ ما کَانَ الفُحشُ فی شیءٍ قَطُّ اِلّا شانَهُ، وَ لا کانَ الحَیاءُ فی شیءٍ قَطُّ الّا زانَهُ ». « زشت گویی ( و زشت کرداری ) هرگز در چیزی نبود مگر اینکه آن را عیبناک گردانید و شرم و حیا هرگز در چیزی نبود مگر اینکه آن را آراست ».

ـ الامام علی( علیه السلام ):‌ « اَسفَهُ السُّفَهاءِ المُتَبجِّحُ بِفُحشِ الکَلامِ ». « نابخردترین نابخردان، کسی است که به دشنامگویی افتخار کند ».

ـ الامام علی( علیه السلام ): « مَن افحَشَ شفا حُسّادَهُ ». « کسی که دشنام دهد دل حسودانش را خنک گرداند ».

ـ الامام صادق( علیه السلام ): « مَن خافَ النّاسُ لِسانَهُ فهُوَ فی النّارِ ». « هرکس که مردم از زبانش بترسند او در آتش است ».

ـ الامام الصادق( علیه السلام ): « مِن عَلاماتِ شِرکِ الشَّیطانِ الذی لایشُکَّ فیهِ ان یکونَ فحّاشاً لایبالی ما قالَ و لا ما قیلَ فیهِ ». « یکی از نشانه های شریک شیطان که تردیدی در آن نیست،‌ این است که شخص دشنامگوی باشد و باکی نداشته باشد که چه گوید و چه شنود ».

ـ رسول الله( صلی الله علیه و آله ): « اِنَّ مِن شَرِّ عِبادِ اللهِ مَن تُکرَهُ مجالستَهُ لِفُحشِهِ ». « یکی از بدترین بندگان خدا کسی است که به سبب بدزبانی و دشنامگوییش، همنشینی با او ناخوشایند باشد ».

ـ رسول الله( صلی الله علیه و آله ): « اِنَّ مِن شَرِّ الناسِ مَن تَرَکَهُ الناسُ اتِّقاءَ فُحشِهِ ». « از بدترین مردمان کسی است که مردم، از ترس ناسزاگویی او، وی را ترک کنند ».

ـ الامام الصادق( علیه السلام ): « البَذاءُ مِن الجَفاءُ وَ الجَفاءُ فی النّارِ ». « بدزبانی از بی ادبی است و بی ادبی در آتش می باشد ».

ـ الامام علی( علیه السلام ): « مِنَ الفُحشِ کَثرَهُ الخُرقِ ». « خشونت و بدخویی زیاد، از جملة زشتیها است ».

ـ الامام باقر( علیه السلام ): « سِلاحُ اللِّئامِ قَبیحُ الکَلامِ ». « حربة فرومایگان زشتگویی است ».

ـ الامام زین العابدین( علیه السلام): « مَن رَمی النّاسَ بما فیهم رَمَوهُ بما لَیسَ فیهِ ». « هر که از عیبهایی که مردم دارند سخن بگوید، مردم عیبهایی را که ندارند به او نسبت دهند ».

ـ رسول الله( صلی الله علیه و آله ):‌ « اِذا نَسَبَکَ رَجُلٌ بما یعلَمُ مِنکَ فلاتَنسِبهُ بما تَعلَمُ مِنه، فَیکونَ أجرُ ذلک لک وَ وَبالُهُ عَلَیهِ ». « هرگاه کسی از تو چیزی می داند و آن را به تو نسبت داد، تو آنچه را از او می دانی به وی نسبت مده ( و اظهار مکن ) تا ثواب این کار از آنِ تو باشد و گناهش از آنِ او ».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: ورود انسان بد زبان به بهشت حرام است.

از امام باقر علیه السلام نیز در این زمینه رسیده است که: بهتر و زیبا تر از آنگونه که دوست دارید دیگران با شما سخن بگویند٬با آنها سخن بگویید٬به درستیکه خداوند کسی را که به مومنین ناسزا دهد و آنها را لعن کند و طعنه بزند ٬دشمن دارد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند می فرمایدکه هرکس به دوست من(یعنی مومن)اهانت کند(چه با زبان و چه با رفتار) به جنگ با من برخاسته است. اصول کافی ج ص ۳۵۲

نقل شده که روزی یکی از یاران امام صادق علیه السلام در خدمت ایشان به جایی رهسپار بود٬غلام آن مرد از آنها عقب افتاد ٬مرد او را صدا زد ولی غلام جواب نداد ٬بار دوم و سوم هم او را فرا خواند ٬اما باز از غلام پاسخی شنیده نشد٬آن مرد به غلام دشنام دادو گفت :یابن الفاعلة ٬ای حرامزاده با تو هستم!.

امام صادق علیه السلام با شنیدن این ناسزااز راه رفتن باز ایستادند و فرمودند:چه گفتی؟
صحابی گفت یابن رسول الله !چون پدر و مادرش مسلمان نبوده و از بلاد غیر اسلامی هستند ٬لذا این ناسزا را دادم و این نسبت حقی است که گفتم.

حضرت فرمودند مرا با پدر و مادر او کاری نیست ٬چرا به او فحاشی می کنی؟بعد فرمودند:دیگر حق نداری با من رفت و آمد کنی.(نقل کردند که امام تا زنده بودند٬آن صحابی را به حضور نپذیرفتند و با او رفت و آمد نکردند).

 

بد گفتن به زمین و زمان چه پیامدی دارد؟
رسولُ اللّه صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
لا تَسُبُّوا الرِّیاحَ فإنّها مَأمُورَةٌ ، ولا تَسُبُّوا الجِبالَ ولا السّاعاتِ ولا الأیّامَ ولا اللَّیالِیَ فَتَأثَمُوا وتَرجِعَ علَیکُم .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
به بادها ناسزا مگویید که‏آنها (از جانب خداوند) مأمورند و کوهها و لحظه‏ها و روزها و شبها را ناسزا نگویید که گنهکار مى‏شوید و به خودتان بر مى‏گردد .
علل الشرائع : 577 / 1 منتخب میزان الحکمة : 264

 

کسی که مؤمنی را ناسزا گوید مانند کیست؟
رسولُ اللّه صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
سابُّ المُؤمِنِ کالمُشرِفِ على الهَلَکَةِ .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
ناسزاگوى به مؤمن همچون کسى است که در آستانه هلاکت باشد .
کنز العمّال : 8093 منتخب میزان الحکمة : 264

 

فحش دادن به مؤمن چه گناهی است؟
رسول الله صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
سِبابُ المؤمِنِ فُسوقٌ ، وقِتالُهُ‏کُفرٌ ، وأکلُ لَحمِهِ مِن مَعصیَةِ اللّه .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
ناسزاگفتن به مؤمن فسق است و جنگیدن با او کفر و خوردن گوشت او (غیبت کردن از وى) معصیت خداست .
بحار الأنوار : 75 / 148 / 6 منتخب میزان الحکمة : 264

 

دشنام دادن به مردم چه پیامدی دارد؟
رسول الله  صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
لا تَسُبُّوا الناسَ فَتَکتَسِبُوا العَداوةَ بَینَهُم .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
به مردم ناسزا مگویید که با این کار در میان آنها دشمن پیدا مى‏کنید .
الکافی : 2 / 360 / 3 منتخب میزان الحکمة : 264

 

خودداری از دشنام دادن چه ثوابی دارد؟
امیر المؤمنین علیٌّ علیه‏السلام
لِقَنْبرٍ وقد رامَ أن‏یَشتِمَ شاتِمَهُ: مَهْلاً یا قَنبرُ! دَعْ شاتِمَکَ مُهانا تُرْضِ الرَّحمنَ وتُسخِطِ الشَّیطانَ وتُعاقِبْ عَدُوَّکَ ، فَوَالذی فَلَقَ الحَبَّةَ وبَرَأ النَّسَمَةَ ما أرضَى المؤمنُ رَبَّهُ بِمِثلِ الحِلْمِ ، ولا أسخَطَ الشَّیطانَ بِمِثلِ الصَّمتِ ، ولا عُوقِبَ الأحمَقُ بمِثلِ السُّکوتِ عَنهُ .
امام على علیه‏السلام
- خطاب به‏قنبر- که مى‏خواست به کسى که بدو ناسزا گفته بود ، ناسزا گوید - : آرام باش قنبر ! دشنامگوى‏خود را خوار و سرشکسته بگذار تا خداى رحمان را خشنود و شیطان را ناخشنود کرده و دشمنت را کیفر داده باشى . قسم به خدایى که دانه را شکافت و خلایق را بیافرید ، مؤمن پروردگار خود را با چیزى همانند بردبارى و گذشت خشنود نکرد و شیطان را با حربه‏اى چون خاموشى به خشم نیاورد و احمق را چیزى مانند سکوت در مقابل او کیفر نداد .

 

از دو نفری که به هم ناسزا می گویند کدام یک ستمکارتر است؟
الإمامُ الکاظمُ علیه‏السلام لَمّا رَأى رَجُلَینِ یَتَسابّانِ :
البادِی أظلَمُ، ووِزرُهُ ووِزرُ صاحِبهِ علَیهِ ما لَم یَعتَدِ المَظلوم .
امام کاظم علیه‏السلام
- هـنگامى کـه دیـد دو نـفـر بـه یکدیگر ناسزا مى‏گویند- : آغاز کننده ستمکارتر است و گناه طرف مقابل نیز به گردن اوست ، تا زمانى که ستمدیده زیاده روى نکند .

 

از دو نفر که به یکدیگر ناسزا می گویند، کدام یک بیشتر سقوط می کند؟
الإمامُ الکاظمُ علیه‏السلام :
ما تَسابَّ اثنانِ إلاّانحَطَّ الأعلى إلى مَرتَبهِ الأسفَلِ .
امام کاظم علیه‏السلام :
هیچ گاه دو نفر به یکدیگر ناسزا نگفتند مگر این که آن که بیشتر دشنام داده به مرتبه پایین‏ترى سقوط مى‏کند .
أعلام الدین : 305 منتخب میزان الحکمة : 264

 

زشتگویی (وبی حیایی) چه اثری دارد؟
رسولُ اللّه صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
ما کانَ الفُحشُ فی شیءٍ قَطُّ إلاّ شانَهُ ، ولا کانَ الحَیاءُ فی شیءٍ قَطُّ إلاّ زانَهُ .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
زشت‏گویى(و زشت‏کردارى) هرگز در چیزى نبود ، مگر این که آن را عیبناک گردانید و شرم و حیا هرگز در چیزى نبود مگر این که آن را آراست .
بحار الأنوار : 79 / 111 / 6 منتخب میزان الحکمة : 440

 

کیفر دشنام دهنده چیست؟
رسول الله صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
إنّ اللّه‏َ حَرَّمَ الجَنَّةَ على کُلِّ فَحّاشٍ بَذِیءٍ ، قَلیلِ الحَیاءِ ، لا یُبالِی ما قالَ ولا ما قیلَ لَهُ .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
خداوند بهشت را بر هر فحّاش بد زبان بى‏شرمى که باکى ندارد چه‏گوید و چه شنود ، حرام کرده‏است .
الکافی : 2 / 323 / 3 منتخب میزان الحکمة : 440

 

کیفر دشنام دهنده چیست؟
رسول الله صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
إنّ اللّه‏َ حَرَّمَ الجَنَّةَ على کُلِّ فَحّاشٍ بَذِیءٍ ، قَلیلِ الحَیاءِ ، لا یُبالِی ما قالَ ولا ما قیلَ لَهُ .
پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :
خداوند بهشت را بر هر فحّاش بد زبان بى‏شرمى که باکى ندارد چه‏گوید و چه شنود ، حرام کرده‏است .
الکافی : 2 / 323 / 3 منتخب میزان الحکمة : 440

 

چه کسی هرگز دشنام نمی دهد؟
امیر المؤمنین علیٌّ علیه‏السلام :
ما أفحَشَ کریمٌ قَطُّ .
امام على علیه‏السلام :
انسان بزرگوار ، هرگز دشنام ندهد .
غرر الحکم : 9478 منتخب میزان الحکمة : 442

 

دشنامگویی نشانه ی چیست؟
الإمامُ الصّادقُ علیه‏السلام :
الفُحشُ والبَذاءُ والسَّلاطَةُ مِن النِّفاقِ .
امام صادق علیه‏السلام :
دشـنـامـگویى و بـد زبانى و دریـدگـى از (نشانه‏هاى) نفاق است .
بحار الأنوار : 79 / 113 / 14 منتخب میزان الحکمة : 442

 

کسی که مردم از زبانش بترسند، چه کیفری دارد؟
الإمامُ الصّادقُ علیه‏السلام :
مَن خافَ الناسُ لِسانَهُ فهُو فی النارِ .
امام صادق علیه‏السلام :
هر کس که مردم از زبانش بترسند ، او در آتش است .
الکافی : 2 / 327 / 3 منتخب میزان الحکمة : 442

 

راههای کنترل بددهانی:
چرا بد دهانی و دشنام گویی ناپسند است؟

۱ - بد دهانی از اعتبار و شان شما کاسته و شخصیت شما را زیر سوال می برد.

۲ - روابط شما را به خطر می اندازد.

۳ - نزد دیگران از احترام کمتری برخوردار خواهید شد.

۴ - نشان دهنده آن است که شما روی رفتار و هیجانات خود کنترلی ندارید. نشانه عدم خویشتنداری و ضعف شخصیتی. عدم بلوغ هیجانی.

۵ - نشانه جهل، کم سوادی و نا فرهیختگی است. نشانه انحطاط فرهنگی در جامعه نیز می باشد.

۶ - زبان افراد بی تمدن، نا پخته و بی نزاکت است.

۷ - موجب بروز خشونت میگردد. تنها شرایط را بحرانی تر میسازد.

۸ - موجب آزار روحی دیگران می شود. بی اعتنایی و بی توجهی به حقوق دیگران محسوب می گردد.

۹ - سبب فساد و به ابتذال کشیده شدن زبان رسمی کشور می گردد. به گونه ای که واژه های اصیل، رسا و گوش نواز به فراموشی سپرده شده و واژه های رکیک، عامیانه و دشنامها جای آنها را پر می کنند.

۱۰ - نمی توان با آن بطور مطلوب ارتباط برقرار کرد. مفهوم و مقصود را آنطور که باید نمی تواند منتقل سازد.

۱۱ - دشنام ها اثر بخشی خود را از دست می دهند. بنابراین کاربرد آنها متداول شده و از قبح شان کاسته می شود.

۱۲ - دشنام ها بحثها را به مشاجره تبدیل می سازند. همچنین موضوع آنها را می توانند تغییر دهند. برای مثال فرض کنید در خلال بحث عوض پاسخ: "نه" از "نه احمق" استفاده شود. از این لحظه به بعد خواهید دید که دیگر موضوع بحث هر چه که باشد فراموش و به رد و بدل دشنام میان دو فرد بدل می گردد.

۱۳ - الگوی رفتاری نامناسبی برای کودکان می گردد.

چگونه زبان خود را رام و مهار کنیم؟

شما با کنترل زبان و گفتار در نظر دیگران پخته تر، با هوش تر، مودب، سخن دان، با ملاحظه، دلپذیر، با کلاس تر و خوش مشرب تر جلوه کرده و مورد پذیرش و احترام همگان قرار خواهید گرفت.

۱ - بر زیان آور بودن بد دهانی اذعان کنید
شما بد دهانی می کنید چرا که دشنام گویی آسان، مفرح، نوعی رک گویی، تاکید کننده و قانون شکن بوده و درد و خشم را کاهش می دهد. اما مطمئن باشید جنبه های منفی آن بیش از جنبه های بظاهر مثبت آن است. شما با بد دهانی نمی توایند در بحثها پیروز گردید -دشنام گویی ذکاوت، زیرکی و سخن وری شما را اثبات نمی کند - شما با بد دهانی قادر به جلب احترام و تحسین دیگران نخواهید بود - با بددهانی نمی توان ایجاد انگیزش کرد فقط می توان ارعاب کرد.

۲ - از حذف دشنام گویی ها و بد دهانیهای جزئی، غیر جدی و اتفاقی شروع کنید
همواره تصور کنید مادر، دختر خردسال و یا کسی که با وی رودربایستی دارید در کنارتان حضور دارد. عوض استفاده از صفات اهانت آمیز و رکیک برای تاکید، از تغییر لحن و آهنگ در واژه ها و جملات بهره گیرید.برای شرح و توصیف اشیاء، آدمها، حیوانات و کارها از واژه های رکیک اجتناب ورزیده و بجای آن مفصل تر شرح دهید.

۳ - مثبت بیندیشید و نیمه پر را ببینید
طوری رفتار کنید که قادر به انجام امور هستید. نگرانی تا اندازه ای که در شما برای رویارویی با مشکلات ایجاد انگیزه و آمادگی کند کافیست. مثبت اندیشی نه تنها اکثر دشنام دادن ها را حذف می کند بلکه خوشنودی را برایتان به ارمغان آورده و شخصیت شما را نیز در خشان تر میکند.

۴ - شکیبایی را تمرین کنید
آستانه تحمل خود را افزایش دهید. سریع از کوره در نروید و در اموری که کنترلی بر آنها ندارید بردباری به خرج دهید.

۵ - دشنام نگویید، کنار بیایید
ما در جهان ناکامل و غیر ایده آل زندگی می کنیم. اما انتظارات ما بطور روز افزون در حال افزایش است. روز به روز شرایط دشوارتر و بد تر شده و تاخیرها، ناکامی ها و نا امیدیها افزایش می یابند. ما چاره ای نداریم مگر اینکه با آنها کنار بیاییم. بد دهانی و دشنام گویی مشکلی را حل نمی کند.

۶ - به گلایه کردنها و نالیدنهای خود پایان دهید
پیش از ناله کردن و شکوه کردن یک حقیقت بسیار مهم را به خودتان یاد آوری کنید، هیچ کس مایل به شنیدن ناله و شکایت نیست! چرا باید باشد؟ شکایت کردن در مورد اموری که شما و دیگران کنترلی بر آنها ندارید کاری عبث است بنابراین از آن پرهیز کنید. برای سایر شکایات نیز سعی کنید یک راه حل منطقی و معقول ارائه دهید. یقین داشته باشید دیگران این شیوه برخورد متین، خردمندانه و توام با خویشتنداری شما را خواهند ستود.

۷ - از واژه های جایگزین استفاده کنید
در زبان فارسی واژه های گوناگون و متنوعی برای بیان احساسات و افکار وجود دارد. اما افرادی که به بد دهانی و دشنام گویی عادت کرده اند مکررا از چند واژه معدود تکراری، رکیک و زننده استفاده می کنند. برای واژه های رکیک یک معادل مودبانه بیابید. چند واژه قدرتمند و یا با مزه یافته و آنها را بکار برید. شاید ابتدا این واژه ها شما را راضی نسازند اما به مرور زمان چرا.

۸ - نقطه نظرات خود را مودبانه بیان کنید
واکنشها و پاسخهای خود را تحت کنترل خویش در آورید. چنانچه فردی از شما انتقاد کرد که کاری را نادرست انجام می دهید به وی نگویید:"به شما مرطوب نیست ".این یک پاسخ تدافعی ، خصومت آمیز و کودکانه است. بهتر است اینگونه پاسخ دهید که" این یک روش جدیده و خیلی هم سریعتر انجام میشه ". یا توجیه کردن، پاسخهایی پخته تر و متقاعد کننده تر بدهید.

۹ - پیش از سخن گفتن فکر کنید
از دهان خارج ساختن دشنام و واژه های تهی از نزاکت و ادب، مهارت در سخن وری و بی سلیقگی آسان است. پیش از اینکه سخن بگویید از پیامدها و اثرات احتمالی آن مطمئن شوید. چنانچه پس از اینکه حرفی زدید متوجه شدید که گفتارتان توهین آمیز و گستاخانه بوده به عقب باز گشته و موشکافانه نوع تعبیر و جمله بندی خود را بررسی کنید. به تدریج با اصلاح اشتباهات گذشته خوش زبانی را تمرین کنید.

۱۰ - ترک عادت دشوار است
ترک بد دهانی همچون سایر اعتیاد ها همچون ترک سیگار نیاز به تمرین، پشتکار، حمایت دیگران و اراده راسخ دارد. نه تنها واژه های قبیح را باید ترک کنید بلکه احساسات و هیجاناتی که شما را به دشنام گویی وا می دارند را نیز می بایست تحت کنترل در آورید. با زبان پالوده صحبت کنید و افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کنید. ببینید در کدام شرایط بیشتر دشنام می دهید و شیوه رفتار و برخورد خود را نسبت به آن موقعیت تغییر دهید.

۱۱ - با افراد بد دهان معاشرت نکنید
دوستان بد دهان خود را کنار بگذارید تا مجبور نباشید به منظور ارتباط برقرار کردن با آنها شما هم بد دهان شوید. با افراد بد دهان نیز مشاجره نکنید چرا که اینگونه افراد با فحاشی بر شما پیروز خواهند شد. چرا که آنها چیزی از استدلال سرشان نمی شود و تنها در دشنام دادن مهارت دارند.

برای ارتباط برقرار کردن و ایجاد صمیمت دشنام دادن گزینه مناسبی نیست.

بد دهان بودن اغلب افراد جامعه دلیل نمی شود که شما هم مانند آنها بد دهان باشید.

با خوش زبانی به وقار و شخصیت خود بیفزایید.

تا می توانید واژه های جدید بیاموزید. کتاب های ادبی، پر مایه و غنی از واژه های ناب و خوش آهنگ را مطالعه کنید تا سخن وری را تمرین کرده باشید .

 

منابع:

   افکار نیوز

   شبکه سه سیما

   پرسمان دانشجویی